Inleidingen sprekers:
- 18-09-2018 (S. Akkerman)
Geen leven zonder scherven.
Geen leven zonder scherven, en wat kan er allemaal niet kapot vallen. Zijn het niet onze zekerheden, al dan niet van religieuze snit, dan zijn het wel onze dromen van een rustig en aangenaam bestaan onder de vijgeboom. Wat blijft er over van God als de leer niet meer overtuigt en het leven zijn tol eist? Wie zijn wij als wij slechts een toevallige oprisping vormen in een kosmos van miljarden jaren?
Op de tast vervolgen wij onze weg, en niet tevreden met de conclusie dat er niets is dat van waarde is, wagen we de sprong naar oude woorden: geloof, hoop, liefde. Niet omdat het moet, niet om er iets mee te winnen, maar omdat het beantwoordt aan wie we zijn. Al zijn we ook altijd het omgekeerde, daar helpt geen lievemoederen aan.
Stevo Akkerman is columnist en redacteur Religie & Filosofie bij Trouw. Daarnaast is hij romanschrijver
- 23-10-2018 (M. Smalbrugge)
Scherven brengen geluk, de bouwstenen van het ik.
Wie leest in de Confessiones van Augustinus, raakt getroffen door de mate waarin Augustinus terugkijkt op zijn nog jonge leven en dat leven toch grotendeels als een bouwval beschouwt. Zeker, hij kan mooie momenten aanwijzen in zijn jonge leven, maar over het algemeen is het oordeel negatief. Hij heeft voorbij geleefd aan de werkelijke inzet van het leven, het vinden van de waarheid. Dus pas als hij de brokstukken van dit vroegere leven heeft opgeraapt, kan er een nieuw mens ontstaan. Foucault zegt daarvan dat het christendom het offer van het ‘ik’ vraagt om een nieuw ‘ik’ te construeren en wijst deze zelfdestructie van de hand. Petrarca lijkt hetzelfde te doen als Augustinus, maar benadert zijn leven au fond op een positiever manier. De hoofdvraag lijkt dus te zijn hoe wij in onze cultuur aankijken tegen het ‘ik’, zeker in een tijd waarin het ‘ik’ belangrijker lijkt dan de gemeenschap.
Prof. dr. M. (Matthias) Smalbrugge, gewoon hoogleraar aan de theologische faculteit van de VU te Amsterdam
- 20-11-2018 (P. van Tongeren)
Het kwaad en de vrije wil.
Over hoe Augustinus de wil ontdekt als oplossing voor het probleem van het kwaad, en hoe onze autonome wil ons soms juist machteloos maakt.
Het kwaad is van alle tijden en toch kreeg het ‘echte kwaad’ pas relatief laat een plaats in het Europese denken. We ‘danken’ het aan Jodendom en christendom. En we hebben er bovenal een andere ontdekking aan te danken, namelijk die van de vrije wil. In de lezing zal worden uiteengezet dat in het Griekse denken zowel voor het kwaad als voor de wil eigenlijk nog geen plaats was. Augustinus is de auteur die probeert het (joodse en) christelijke besef van de zonde te verbinden met een intellectuele traditie die dat begrip nog niet kent. Daaruit ontstaat het grote probleem dat hij in de Belijdenissen samenvat in de vraag: ‘unde malum?’: waar komt het kwaad vandaan? Hoe is het mogelijk? Het antwoord leidt hem tot de ontdekking van de wil. In de autonome wil vinden we grootheid en gebrekkigheid, macht en machteloosheid van de mens verbonden op een merkwaardige manier.
Prof. Dr. Paul van Tongeren (1950) was tot zijn emeritaat gewoon hoogleraar wijsgerige ethiek aan de Radboud Universiteit Nijmegen en buitengewoon gasthoogleraar ethiek aan de KU Leuven - 08-01-2019 (Drs. J. Greven) (lezing na 22 maart op deze website)
“Voordat de slechte dagen komen, en de jaren naderen waarvan je zegt : In deze jaren vind ik weinig vreugde meer.” Over oud worden en het goede leven.
Pas moest ik iets zeggen op de begrafenis van een vriend. Hij was lang ziek geweest. Tijd genoeg om na te denken over wat ik zou zeggen. Toch kon ik pas wat op papier krijgen toen ik hoorde dat hij gestorven was.
Iets soortgelijks is er met oud worden. Je weet je leven lang dat het er ooit van zal komen. Tijd zat om je voor te bereiden. Maar zo werkt het niet. Wat oud worden betekent, dringt pas tot je door als je oud bent.
Oud worden is als een wandeling in het bos bij zeer zware wind. Om je heen vallen de bomen door de kracht van de storm. Soms verder af, soms heel dicht bij. Ooit zal één van die bomen op jou vallen. Dat is zeker.
Hoe zinvol is het je op die wandeling voor te bereiden als je sterk bent en vitaal? Op een van die windstille, zomerse dagen midden in het leven?
Drs. J. (Jan) Greven is schrijver en theoloog - 05-02-2019 (Drs. C. Glashouwer)
Verantwoordelijkheid veronderstelt keuzevrijheid, maar die is irreëel volgens sommige theologen en neurowetenschappers. Recente experimenten over de vetopower zetten echter aan het denken.
In verschillende disciplines zijn in de loop der eeuwen geleerden tot de overtuiging gekomen dat heel de werkelijkheid een ononderbroken keten van oorzaak en gevolg is. Spinoza concludeerde op grond van zijn pantheïstische uitgangspunt tot het determinisme. Laplace kwam als astronoom tot eenzelfde gevolgtrekking. Augustinus en Luther worstelden in navolging van Paulus met het feit dat zij zich anders gedroegen dan zij zich voorgenomen hadden. En neurowetenschapper Dick Swaab schreef een boek onder de titel Vrije wil bestaat niet.
Intussen gaan wij echter in kerk en samenleving uit van de vrijheid en de verantwoordelijkheid van de mens. Maar hoe reëel is dat als mensen onderdeel zijn van een alles omvattende causaliteit?
In zijn bijdrage ontwikkelt Cees Glashouwer tegen de achtergrond van recente neurologische experimenten over de veto-power enkele gedachten over vrijheid en bepaaldheid, zonde en verantwoordelijkheid.
Drs. C. (Cees) Glashouwer is emeritus predikant te Harlingen
- 05-03-2019 (Prof. R. Torfs)
Hoe wordt een mens gelukkig?
Hoe wordt een mens gelukkig? Die vraag stellen wijst al op enige krampachtigheid. Geluk is geen product, is niet te koop, niemand heeft er recht op, het is ongelijk verdeeld. In die zin past het niet meteen bij de tijdgeest. Toch wil iedereen heel erg graag gelukkig worden.
Maar je kunt er niet zomaar toe besluiten. Geluk is vooreerst: afwezigheid van ongeluk. Ziekte en dood hebben we zelf niet in de hand. Kunnen we dan helemaal niets doen? Toch wel. We kunnen aandachtig leven, aandacht is het mystieke gebed van de ziel, zoals Paul Celan schreef. Geluk is een geschenk, we moeten gewoon bereid zijn het te aanvaarden.
Accepteren dat mensen niet volmaakt zijn, is ook een goed idee. Helpt het lezingen over geluk bij te wonen? Wie weet. U kunt het alvast proberen.
Prof. R. (Rik) Torfs is Belgisch hoogleraar aan de KU Leuven en kerkjurist